دوران بارداری را می‌توان یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین دوره‌ها در زندگی مشترک هر مرد و زنی دانست. در طول این دوران لازم است مراقبت‌های مختلفی از مادر و فرزند صورت بگیرد. یکی از راه‌هایی که به کمک آن می‌توان به بررسی سلامتی جنین پی برد، استفاده از آزمایشات بارداری است. آمارها نشان می‌دهند که درصد بسیار زیادی از نوزادان بدون هیچ مشکلی به دنیا می‌آیند و تنها حدود دو الی سه درصد از نوزادان هستند که به دنیا آمدن آن‌ها همراه با مشکلات جسمی یا ذهنی است.
با کمک آزمایشات بارداری بخصوص غربالگری بارداری می‌توان به تشخیص برخی از بیماری‌های شایع در نوزادان مانند بیماری منگلیسم که به سندرم داون مشهور است، پی برد. به‌طور کلی با استفاده از آزمایشات مخصوص دوران بارداری می‌توان به بررسی وضعیت جنین در این دوران پرداخت تا در صورت وجود مشکلات حاد در آن‌ها، بتوان با کمک پزشکان بهترین تصمیم را گرفت. با استفاده از آزمایشات دوران بارداری می‌توان از تولد نوزادان ناقص ممانعت به عمل آورد.
آزمایش غربالگری
شاید بسیاری از افراد با مفهوم غربالگری بارداری و هدف استفاده از آن‌ها آشنایی نداشته باشند. به همین دلیل در این بخش قصد داریم به معرفی آزمایش غربالگری بپردازیم. به مجموعه‌ای از بررسی‌های سونوگرافی و آزمایشگاهی که در مراحل مختلف از دوران بارداری انجام می‌شوند، آزمایش‌های غربالگری می‌گویند. هدف از انجام این آزمایش‌ها این است که مادران بارداری که جنین آن‌ها به برخی از سندرم‌ها و نقایص جنینی مبتلا هستند، غربال گردند تا بتوان آن‌ها را در سه گروه کم‌خطر، متوسط و پرخطر دسته‌بندی کرد.
باید به این نکته توجه داشته باشید که تست‌های غربالگیری به طور صد در صد نمی‌توانند تاییدکننده وجود نقص در جنین باشند اما اگر نتیجه این آزمایش‌ها مثبت شوند می‌توان این ادعا را کرد که احتمال وجود نقص در جنین بسیار زیاد است. بعد از آنکه تست‌های غربالگری انجام شد، بنابر تشخیص پزشکتان و به درخواست او می‌توان به انجام تست‌های تشخیصی نیز اقدام کرد تا با استفاده از این تست‌ها بتوان به این اطمینان رسید که جنین سالم است.
انجام آزمایش‌های غربالگری در ماه‌های مختلف
آزمایش های غربالگری بارداری در زمان‌های مختلفی از دوران بارداری انجام می‌شوند. این آزمایش‌ها شامل آزمایش‌های سونوگرافی و خون هستند. آزمایش های غربالگری در دو مرحله اول و دوم که به ترتیب در سه ماهه اول و سه ماهه دوم انجام می‌شوند با هدف بررسی وجود نقص در جنین صورت می‌پذیرند. در ادامه این بخش به توضیحاتی در رابطه‌با مرحله اول و مرحله دوم غربالگری پرداخته خواهد شد.
- غربالگری مرحله ی اول
غربالگری مرحله اول را باید از مهم‌ترین آزمایش‌های دوران بارداری محسوب کرد. این آزمایش در سه ماهه اول بارداری از مادر گرفته می‌شود. آزمایش خون و انجام سونوگرافی، آزمایش‌هایی هستند که در غربالگری مرحله اول انجام می‌شوند. با کمک نتایج به دست آمده از آزمایش‌های فوق می‌توان به تشخیص بسیاری از مشکلات مادرزادی پی برد. نمونه‌گیری از خون مادر و انجام سونوگرافی با اهداف مهمی انجام می‌شوند که در زیر به آن‌ها اشاره شده است.
سونوگرافی جنین برای بررسی NT: لازم است در بازه زمانی هفته 11 الی 14 بارداری، آزمایش سونوگرافی صورت بگیرد تا مایع شفاف پشت گردن جنین، مورد بررسی قرار بگیرد.
آزمایش خون مادر: با انجام تست‌هایی مانند PAPP-A و HCG free که در سه ماهه اول بارداری باید بر روی خون مادر صورت بگیرند، می‌توان از وجود ناهنجاری‌های مختلف در جنین آگاه شد و آن‌ها را تشخیص داد.
پس از آنکه آزمایش های غربالگری بارداری در مرحله اول انجام شد و نتایج آن توسط پزشک متخصص بررسی شد، آنگاه لازم است تا مادران باردار به سه گروه پرخطر، متوسط و کم‌خطر تقسیم‌بندی شوند. مادران بارداری که در گروه پرخطر قرار می‌گیرند لازم است تست تشخیصی CVS5 را انجام دهند. مادرانی که در گروه کم‌خطر قرار می‌گیرند لازم نیست که آزمایش‌های غربالگری دیگری را انجام دهند.
- غربالگری مرحله ی دوم
پس از آنکه آزمایش های غربالگری مرحله اول به اتمام رسید، لازم است در بازه زمانی هفته 16 الی 18 از دوران بارداری، برای انجام آزمایش‌های غربالگری مرحله دوم اقدام کرد. تمامی آزمایش‌هایی که در این مرحله انجام می‌شوند، متفاوت از مرحله اول غربالگری هستند.
هدف از آزمایش‌های غربالگری بارداری مرحله دوم که در سه ماهه دوم بارداری انجام می‌شوند، اندازه‌گیری مارکرها می‌باشند تا در صورت وجود ناهنجاری‌های کروموزومی و بیماری‌های مادرزادی، بتوان آن‌ها را تشخیص داد. در این مرحله، غربالگری آلفا فتوپروتئین – AFP انجام می‌شود تا به اندازه‌گیری مقدار طبیعی آن پرداخته شود. HCG، INHIBIN و ESTERIOL از دیگر آزمایش‌های غربالگری هستند که در سه ماهه دوم بارداری لازم است انجام شوند تا در صورت وجود مشکلات احتمالی، بتوان به موقع آن‌ها را تشخیص داد.
انجام آزمایش‌های غربالگری بارداری چه مزایایی دارند؟
به تمامی خانم‌های باردار توصیه می‌شود که آزمایش های غربالگری بارداری را حتما انجام دهند چرا که انجام این آزمایش‌ها مزیت‌هایی را به همراه دارند. یکی از مهم‌ترین مزیت‌های انجام آزمایش‌های غربالگری را می‌توان در تشخیص بسیاری از مشکلات نوزاد در ماه‌های اول بارداری دانست. حتما دیده‌اید که برخی از کودکان به دلیل مشکلات سندرم داون با مشکلات متعددی در زندگی خود دست و پنجه نرم می‌کنند. با استفاده از این آزمایش‌ها می‌توان از بسیاری از اختلالات ازجمله سندوم داون در جنین آگاهی یافت.
چنانچه نتایج آزمایش‌ها اثبات‌کننده وجود اختلالات در جنین باشند آنگاه والدین با کمک پزشک می‌توانند با مشورت با یکدیگر، تصمیم مناسبی را در رابطه‌با آینده جنین اتخاذ نمایند. یکی دیگر از مزیت‌های آزمایش‌های غربالگری را می‌توان در دقت بالای نتایج آن دانست. با کمک این آزمایش‌ها بسیاری از مشکلات جنین تشخیص داده می‌شوند.
همانطور که می‌دانید، وجود آرامش برای مادر در دوران بارداری اهمیت زیادی دارد و وجود هرگونه استرس و اضطراب می‌توان برای او و جنینش خطرناک باشد. با انجام آزمایش‌های غربالگری بارداری می‌توان کاری کرد تا مادر دوران بارداری خود را با آرامش بیشتر سپری کند.
آیا انجام آزمایش‌های غربالگری برای سنین خاصی است؟
شاید شما جزء کسانی باشید که در جلسات مشاوره قبل از بارداری این سوال برایتان پیش آمده باشد که آیا انجام آزمایش‌های غربالگری بارداری برای سنین خاصی مثلا سنین بالاتر از 35 سال توصیه می‌شود؟ این سوالی است که بسیاری از خانم‌های باردار با آن مواجه می‌شوند.
در پاسخ به سوال فوق باید گفت که اگرچه در سنین بیشتر از 35 سال احتمال وجود مشکلات تریزومی 18 و سندرم داون در جنین بیشتر از دیگر سنین است اما این به معنای آن نیست که مادران با سنین کمتر از 35 سال نیازی به انجام آزمایش‌های غربالگری نداشته باشند. توصیه می‌شود که برای رسیدن به اطمینان درباره سلامتی جنین، تمامی مادران باردار در سنین مختلف به انجام آزمایش‌های فوق بپردازند.
نتیجه‌گیری
در این مطلب سعی‌شد درباره اهمیت غربالگری بارداری توضیحاتی داده شود. همانطور که از این مطلب متوجه شدید، با استفاده از آزمایش‌هایی که در مراحل اول و دوم از آزمایش‌های غربالگری انجام می‌شوند می‌توان به تشخیص ناهنجاری‌ها و اختلالات موجود در جنین پی برد.
این آزمایش‌ها باعث می‌شوند تا والدین با آرامش خاطر بیشتری دوران بارداری را سپری کرده و درصورت وجود مشکلات ناهنجار در کودک بتوانند به اتخاذ تصمیم درستی در رابطه‌با او اقدام کنند. به آقایان و خانم‌هایی که قصد دارند صاحب فرزند شوند، توصیه می‌کنیم با مراجعه به دکتر مظاهری مشاوره‌های قبل از بارداری را دریافت نمایند تا به شیوه درست بتوان با آرامش خاطر بیشتری، دوران حساس بارداری را پشت سر گذاشت.
