مشکلات قلبی در بارداری یکی از مسائل مهمی است که امروزه باید به آن توجه زیادی داشت. بیماری‌های قلبی با شدت‌های مختلف در ۱ الی ۲ درصد زنان باردار دیده می‌شود و متاسفانه باعث افزایش مرگ‌و‌میر و آسیب‌های جدی به مادر می‌شود. در طی سال‌های اخیر میزان مرگ‌و‌میر مادران باردار در اثر بیماری‌های قلبی در ایران تقریبا ۱۶% بوده است. اگر شما جز افردای هستید که با وجود بیماری قلبی تصمیم دارید باردار شوید، ولی در مورد تاثیر بیماری بر دوران حاملگی و سلامت فرزندتان نگران هستید, در این مطلب به تشریح بیماری‌های قلبی در دوران بارداری می‌پردازیم و در مورد خطرات بارداری برای بیماران قلبی، مراقبت های حین بارداری، خطرات بیماری برای نوزاد و .. می‌پردازیم. به خاطر داشته باشید خانم‌های بارداری که به بیماری‌های قلبی دچارند، بهتر است پیش از بارداری زیر نظر متخصص زنان و متخصص قلب باشند تا تیم پزشکی وضعیت و شرایط مادر را قبل و هنگام بارداری مورد بررسی قرار دهند.
بارداری چه تاثیری بر قلب مادر دارد؟
بارداری بر قلب و سیستم گردش خون مادر باردار تاثیر فراوانی می‌گذارد؛ اما اکثر مادرانی که به بیماری قلبی دچارند، فرزندان سال‌می‌به دنیا می‌آورند. مادر باردار در دوران بارداری برای تغذیه جنینِ در حال رشد، ۳۰ تا ۵۰ درصد افزایش میزان خون خواهد داشت، به همین دلیل قلب مادر در هر دقیقه میزان خون بیشتری را پمپاژ کرده و ضربان قلب مادر بالا می‌رود. همچنین هنگام زایمان فشار وارده بر قلب زیاد بوده و ضربان قلب مادر نیز افزایش می‌یابد و زمان لازم است که وضعیت و آریتمی(ضربان) قلب مادر باردار نرمال شود.
آیا بارداری برای مادران مبتلا به مشکلات قلبی خطرناک است؟
اکثر مادران با مشکلات قلبی در بارداری با مدیریت پزشکی و برنامه درمانی مشخص می‌توانند دوران بارداری خود را بدون خطر سپری کنند و فرزند خود را سالم به دنیا بیاورند. دوران بارداری عوارض و خطراتی برای مادران دارد. این عوارض در مادرانی که بیماری مادرزادی قلب دارند برای جنین و مادر حدود دوبرابر است. باید این موضوع را در نظر داشت که هرکدام از بیماری‌های قلبی عوارض خاص خود را دارند. حاملگی روی سیستم گردش خون و سیستم قلبی و عروقی مادر تاثیر می‌گذارد به همین دلیل می‌تواند خطرات زیاد و عوارض مزمن برای مادر ایجاد کند. در زنان بارداری که مبتلا به بیماری هاى قلبی هستند ریسک مشکلاتی چون نارسایی قلبی، آریتمی‌و سکته مغزی به مراتب بالاتر است. در بعضی از زنان به دلیل شدت بیماری‌های قلبی و عوارض زیاد آن حاملگی به‌هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
دلایل بیماری های قلبی در دوران بارداری
مشکلات قلبی در بارداری دلایل متفاتی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از :
- داشتن اضافه وزن و چاقی بیش از حد
- بارداری‌های زیاد
- بارداری مادر در سنین بالا
- وجود سابقه بیماری‌های قلبی در خود مادر باردار یا خانواده وی
- تغذیه نامناسب پیش از بارداری و در دوران بارداری
- نوشیدن الکل
نشانه‌های جدی وجود مشکلات قلبی
نشانه‌هایی که احتمال وجود مشکلات قلبی در بارداری را مطرح می‌کنند و باید حتماً ارزیابی پزشکی شوند، عبارتند از: تنگی نفس محدود کننده فعالیت‌های روزانه،درد قفسه سینه در زمان فعالیت، سنکوپ حین فعالیت، سرفه و خلط خونی، کبودی و صداهای غیرطبیعی شدید در معاینه بالینی بیانگر وجود بیماری قلبی است.
در کشورهای غربی با کاهش شیوع بیماری‌های روماتیسمی‌قلبی، بیماری‌های قلبی مادرزادی بزرگسالان بسیار کاهش یافته است؛ ولی در ایران، همچنان بیماری‌های دریچه‌ای در صدر شایع‌ترین علل مرگ‌و‌میر مادران باردار است. برای افرادی که بیماری قلبی شناخته شده‌ای دارند، انجام مشاوره‌های قبل از بارداری بسیار مهم است. در این مشاوره‌ها باید از نظر امکان بارداری آگاهی کافی به خانم باردار داده شود و اطلاع‌رسانی در مورد خطرهایی که مادر و جنین را تهدید می‌کند، به‌طورکامل انجام شود. این بیماران باید در مراکز مراقبت‌های بارداری مادران پرخطر معاینه شوند.
اقدامات قبل از بارداری در بیماران قلبی
پیش از اقدام به بارداری باید به متخصص قلب و عروق و متخصص زنان مراجعه نمایید تا ارزیابی‌های لازم صورت گیرد و خطرات بعدی به حداقل برسد. در هنگام مراقبت‌های بارداری، در هر جلسه وزن و فشار‌خون شما بررسی شده و در صورت لزوم آزمایش خون و ادرار درخواست می‌شود. پزشک متخصص ممکن است از دو طریق وضعیت قلب شما را بررسی کند:
- اکوکاردیوگرام: استفاده از امواج برای نمایش تصویر قلب شما؛
- الکتروکاردیوگرام: ضبط فعالیت‌های الکتریکی قلب شما
بیماری‌های قلبی شایع در دوران بارداری
اصلی‌ترین مشکلات قلبی در دوران بارداری موارد زیر هستند:
- آریتمی‌ضربان قلب
- نارسایی احتقانی قلب
- کاردیومیوپاتی
- نقص دریچه‌های قلب
- زیاد شدن بیماری‌های مادرزادی قلبی جنین
آریتمی‌ضربان قلب
آریتمی یا همان ضربان قلب نامنظم یکی از موارد بسیار شایع در میان زنان باردار است. این مورد تقریباً بین اکثر زنان باردار دیده می‌شود و اغلب خطر جدی برای مادر و نوازد ندارد.
کاردیومیوپاتی
ضعف ماهیچه‌های قلب (کاردیومیوپاتی) که ممکن است پس از زایمان اتفاق بیافتد یکی از مشکلات نادر قلبی می‌باشد. این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که قلب مادر در برابر افزایش جریان خون نتواند به خوبی عمل کند و در نتیجه باعث ضعف ماهیچه‌های قلب شود. به طور معمول برای جبران کار اضافی قلب این عضلات به مرور زمان بزرگ می‌شوند.
نارسایی احتقانی قلب
نارسایی احتقانی قلب یکی دیگر از مشکلات قلبی در بارداری است. همان‌طور که اشاره شد، افزایش فشار‌خون در دوران بارداری می‌تواند باعث تضعیف قلب مادر شود. زمانی‌که قلب توانایی پمپاژ صحیح خون را نداشته باشد گردش خون کندتر می‌شود و این امر سبب می‌شود تا اکسیژن ومواد غذایی مورد نیاز به اندام‌ها نرسد. در نارسایی احتقانی قلب، عضلات قلب کشیده، ضخیم و یا سفت می‌شوند و نمی‌توانند خون را به درستی پمپاژ کنند. البته این یکی از بیماری‌های بسیار نادر است که اگر مادر مستعد ابتلا به آن باشد می‌تواند عوارض جدی برای خود مادر و جنین داشته باشد.
زیاد شدن بیماری‌های مادرزادی قلبی جنین
افزایش فشار خون در دوران بارداری برای مادرانی که خود مشکلات قلبی دارند می‌تواند عوارض بیشتری به همراه داشته باشد که از جمله آن‌ها ابتلا نوزاد به همان بیماری قلبی مادر است. این مورد در نوزادان زودرس خطر بسیار بیشتری به همراه دارد. با مراقبت‌های پزشکی و کنترل سلامت قلب جنین با روش‌هایی چون اکوکاردیوگرافی قلب جنین می‌توان در تشخیص و درمان زودهنگام نواقص قلبی کمک شایانی نمود.
نقص دریچه‌های قلب
نقص در دریچه‌های قلب، یکی دیگر از مشکلات قلبی در بارداری است که می‌تواند باعث عفونت دریچه‌های قلبی، اندوکارد و اندوکاریت شود.
داروهای قلبی در حاملگی
هر دارویی که در دوران بارداری مصرف می‌شود، می‌تواند بر سلامت جنین اثر بگذارد. اغلب مزایای استفاده از داروها، بیشتر از خطرات آن هستند. با این حال اگر نیاز به مصرف دارو برای کنترل مشکلات قلبی در بارداری دارید، باید پیش از بارداری با پزشک خود راجع به ادامه مصرف یا تغییر نوع داروها مشورت کنید. هیچ‌گاه مصرف دارو را خودسرانه شروع یا قطع نکنید.
کلام آخر
بسیاری از مادران باردار از بیماری‌های قلبی خود اطلاعی ندارند و گاهی در وضعیت خطرناکی قرار می‌گیرند. همچنین به دلیل افزایش میزان مرگ‌و‌میر مادران باردار در طی بارداری به دلیل مشکلات قلبی در بارداری، توصیه می‌شود خانم‌ها پیش از اقدام به بارداری حتما توسط پزشک متخصص زنان و پزشک متخصص قلب ویزیت شده و برای اطمینان از سلامتی خود بررسی‌های لازم را انجام دهند تا شاهد کاهش مرگ و میر مادران به دلیل مشکلات قلبی باشیم. اگر به دنبال بهترین متخصص قلب و عروق در تهران و ایران جهت انجام مراقبت های حین بارداری و پیش از آن هستید، ما به شما دکتر مظاهری را معرفی می‌کنیم تا با خیالی آسوده دوران حاملگی را که معمولا دوران پر استرسی نیز هست، بگذرانید و در کمال سلامت نوزاد خود را در آغوش بگیرید.
